مسیر توسعه پایدار
در دنیای پرتحول امروز، اخبار و اطلاعاتی که به دست ما میرسند، بهویژه در حوزههای اقتصادی و منابع طبیعی، بیشتر به ارائه آمارهای کلی و بیهدف خلاصه میشوند. اخیراً به خبری برخوردم که فهرستی از ۱۰ کشوری که بیشترین منابع طبیعی جهان را در اختیار دارند، معرفی میکرد. اما مانند بسیاری از اینگونه اخبار، تنها به معرفی کشورهایی نظیر آمریکا، هند و قزاقستان بسنده شده بود، بدون آنکه به طور دقیق به نحوه استفاده این کشورها از این منابع بپردازد. این اطلاعات اگرچه جالب است، اما در شرایط خاص اقتصادی کشورمان با نرخ تورم بالا و چالشهای فراوان، چگونه میتواند برای ما مفید باشد و به توسعه پایدار کمک کند؟
همانطور که بسیاری از شما نیز ممکن است به این نکته توجه کرده باشید، فهرستهای صرف از منابع و ذخایر طبیعی، بدون آنکه به روشهای بهینه استفاده از آنها اشاره کنند، تنها اطلاعاتی سطحی ارائه میدهند. اما سؤال اساسی این است: چگونه برخی کشورها با بهرهگیری صحیح از منابع طبیعی خود، توانستهاند مسیر توسعه پایدار را طی کنند و در عین حال رفاه و امنیت اقتصادی را برای مردم خود به ارمغان بیاورند؟ پاسخ به این سؤال نه تنها برای ما ایرانیها بلکه برای هر کشوری که به دنبال توسعه اقتصادی پایدار است، اهمیت ویژهای دارد.
در انجمن بازرگانی ایران و کانادا، ما همواره به دنبال بررسی و تحلیل راهکارهای جهانی برای پیشبرد اهداف اقتصادی و صنعتی خود بودهایم. در همین راستا، تصمیم گرفتم تحقیقی جامع در مورد کشورهایی که بهترین بهرهبرداری را از منابع طبیعی خود دارند، انجام دهم. هدف این بود که بفهمیم این کشورها چه اقداماتی انجام دادهاند که توانستهاند منابع طبیعی خود را نه تنها حفظ کنند، بلکه به موتور محرک توسعه پایدار تبدیل نمایند. نتایج این تحقیق، دیدگاههای جالبی در اختیارمان قرار داد که میتواند الگویی برای بهبود مدیریت منابع طبیعی در ایران باشد.
۱. نروژ: صندوق ثروت ملی برای نسلهای آینده
نروژ یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت و گاز طبیعی در جهان است. با این حال، آنچه این کشور را از دیگر تولیدکنندگان متمایز میکند، نحوه مدیریت هوشمندانه منابع طبیعیاش است. نروژ با تأسیس “صندوق ثروت ملی” که درآمدهای نفتی را به صورت استراتژیک برای سرمایهگذاری در نسلهای آینده ذخیره میکند، توانسته از منابع خود به گونهای بهرهبرداری کند که به جای مصرف فوری درآمدها، از آن برای سرمایهگذاریهای بلندمدت استفاده شود. این مدل نشان میدهد که چگونه با مدیریت صحیح منابع، میتوان به یک اقتصاد پایدار دست یافت.
درسی که از نروژ میتوان گرفت، این است که منابع طبیعی هر کشوری تنها یک بار به دست میآید و اگر بهدرستی مدیریت نشود، این ثروت میتواند به زودی از دست برود. ایران نیز با داشتن ذخایر غنی نفت و گاز میتواند از مدل نروژ برای ایجاد صندوقهای سرمایهگذاری ملی و تضمین رفاه نسلهای آینده استفاده کند.
۲. کانادا: مدیریت پایدار منابع طبیعی و انرژیهای تجدیدپذیر
کانادا یکی از بزرگترین تولیدکنندگان چوب، نفت، گاز طبیعی و مواد معدنی در جهان است. با این حال، کانادا با استفاده از سیاستهای پایدار جنگلداری و اجرای برنامههای بازسازی جنگلها، توانسته منابع طبیعی خود را برای نسلهای آینده حفظ کند. علاوه بر این، کانادا سرمایهگذاری زیادی در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر کرده و به یکی از پیشروان جهانی در این زمینه تبدیل شده است.
مدیریت پایدار منابع طبیعی در کانادا، الگویی برای ماست. در کشوری مانند ایران که منابع متعددی همچون معادن و جنگلها داریم، با اتخاذ سیاستهای پایدار میتوانیم هم منابع را حفظ کنیم و هم اقتصاد را به سمت توسعه پایدار هدایت کنیم.
۳. استرالیا: بهرهبرداری هوشمندانه از معادن و انرژیهای تجدیدپذیر
استرالیا نیز یکی دیگر از کشورهایی است که با داشتن منابع عظیم زغالسنگ، اورانیوم، طلا و گاز طبیعی، یکی از بزرگترین صادرکنندگان این منابع در جهان است. آنچه استرالیا را متمایز میکند، استفاده از فناوریهای پیشرفته در فرآیند استخراج معادن و سیاستهای سختگیرانه در زمینه حفاظت از محیط زیست است. استرالیا همچنین در حال سرمایهگذاری در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر است تا وابستگی به سوختهای فسیلی را کاهش دهد.
- دستاوردهای انجمن بازرگانی ایران و کانادا در شش ماه نخست سال میلادی
- گامهای اولیه برای گسترش و راه اندازی کسب و کار و خدمات جدید در کانادا برای تازهمهاجرین
- تولد یک رویا
۴. سوئد: رهبری در استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر
سوئد یکی از کشورهای پیشرو در زمینه استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر است. این کشور از منابع آبی خود برای تولید برق استفاده میکند و برنامههای گستردهای برای مدیریت پایدار جنگلهای خود دارد. سوئد همچنین در تولید فولاد با کیفیت بالا از سنگ آهن، به عنوان یکی از کشورهای موفق شناخته میشود.
۵. فنلاند: استفاده پایدار از منابع جنگلی
فنلاند با استفاده از منابع جنگلی خود به صورت پایدار، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کاغذ و محصولات چوبی در جهان است. این کشور همچنین در زمینه معدنکاری پایدار فعالیت دارد و از فناوریهای نوین برای کاهش اثرات زیستمحیطی استخراج مواد معدنی استفاده میکند.
۶. نیوزیلند: انرژی زمینگرمایی و مدیریت پایدار منابع آبی
نیوزیلند با استفاده از انرژی زمینگرمایی برای تولید برق، به عنوان یکی از کشورهای موفق در مدیریت پایدار منابع طبیعی شناخته میشود. این کشور همچنین در زمینه مدیریت منابع آبی و جنگلها پیشرو است و برنامههای بازسازی جنگلها و حفاظت از محیط زیست بخشی از سیاستهای ملی آن است.
۷. دانمارک: پیشرو در انرژی باد
دانمارک یکی از کشورهایی است که بیش از 50 درصد از برق خود را از انرژی باد تولید میکند و در زمینه صادرات فناوریهای مرتبط با انرژی بادی نیز یکی از پیشتازان جهانی است. این کشور نشان داده که با تمرکز بر انرژیهای تجدیدپذیر میتوان به رشد اقتصادی و حفظ منابع طبیعی دست یافت.
۸. ژاپن: بهرهبرداری از منابع دریایی
ژاپن با توجه به کمبود منابع طبیعی زمینی، از منابع دریایی خود به صورت بهینه استفاده میکند. این کشور در زمینه ماهیگیری و تولید محصولات دریایی بسیار پیشرفته است. همچنین ژاپن در زمینه فناوریهای مرتبط با انرژیهای تجدیدپذیر سرمایهگذاری زیادی کرده و از این منابع برای تولید برق استفاده میکند.
۹. ایسلند: استفاده بهینه از انرژیهای زمینگرمایی
ایسلند با استفاده از انرژیهای زمینگرمایی و آبی، تقریباً تمام برق خود را از منابع تجدیدپذیر تولید میکند و به عنوان یکی از سبزترین کشورهای جهان شناخته میشود.
۱۰. آلمان: حرکت به سمت انرژیهای پاک
آلمان با وجود داشتن منابع زغالسنگ، به سمت استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر حرکت کرده است. این کشور در زمینه تولید برق از انرژی باد و خورشیدی بسیار پیشرفته است و برنامههای گستردهای برای کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی دارد.
الگوگیری و برنامههای پیشنهادی برای ایران
با مطالعه تجربیات موفق این کشورها، میتوان نتیجه گرفت که مدیریت صحیح منابع طبیعی تنها به تولید و استخراج محدود نمیشود؛ بلکه بهرهبرداری هوشمندانه و پایدار از این منابع میتواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی داشته باشد. در ایران نیز با توجه به شرایط جغرافیایی و اقتصادی، میتوان با تمرکز بر موارد زیر به سمت توسعه پایدار حرکت کرد:
1. توسعه انرژیهای تجدیدپذیر: با توجه به ظرفیت بالای ایران در زمینه انرژی خورشیدی و باد، میتوان با سرمایهگذاری بیشتر در این حوزه، نه تنها نیاز داخلی به انرژی را تأمین کرد، بلکه به عنوان یک صادرکننده انرژیهای پاک به کشورهای منطقه و جهان تبدیل شد.
2. مدیریت پایدار منابع طبیعی: با بهرهگیری از تجربیات کشورهایی مانند کانادا و فنلاند، میتوانیم از منابع طبیعی کشورمان به صورت پایدار استفاده کنیم تا علاوه بر حفظ محیط زیست، منابع طبیعی را برای نسلهای آینده نیز حفظ کنیم.
3. ایجاد صندوقهای سرمایهگذاری ملی: با تأسیس صندوقهای سرمایهگذاری از درآمدهای نفتی و معدنی، میتوان این منابع را برای توسعه بلندمدت کشور و نسلهای آینده به کار گرفت.
به عنوان مدیر انجمن بازرگانی ایران و کانادا، امیدوارم که این تجربهها الهامبخش شما باشد و با نگاهی به آینده و بهرهگیری از فرصتهای موجود، بتوانیم ایران را به سوی توسعه پایدار و رشد اقتصادی هدایت کنیم.
بامهر
محمد وحیدی راد
